In een tijd... van onnoemelijk kwaad, terreur, pijn en miserie onder de mensen... durft één man op te staan en zich te verzetten...

Als zoiets gelijkaardig je bekend in de oren klinkt, proficiat, je bent een trailerkijker. Want bovenstaande zin is een beschrijving die toepasbaar is op pakweg 90% van alle films uit Hollywood. De ene al wat duidelijker dan de andere, maar het is steeds toepasbaar. In dit artikel gaan we dieper in op dat patroon dat na al die jaren nog steeds werkt.

Dit patroon, beter bekend als The Hero's Journey, is het resultaat van eeuwen verhalen vertellen en op zoek gaan naar de ultieme vertelling. De vraag is dan natuurlijk wat die ultieme vertelling is en kapitalistisch als we zijn luidt het antwoord dan toch het verhaal dat het meeste entertaint, en dus het meeste verkoopt.

De mens is van nature een vrij lui beest: De mens wilt niet meer wandelen, hij vindt de fiets uit. Hij wordt moe van het fietsen, hij vindt de auto uit... Hetzelfde oerinstinct is terug te vinden in onze filmliefhebbersgenen. We houden van verhalen omdat we graag horen en zien hoe anderen actie ondernemen, terwijl we zelf braaf uit de vuurlinie blijven staan. En dat brengt ons rechtstreeks naar de definitie van een held. Een held is vaak iemand die ingaat tegen het gezag, die gaat waar niemand anders wil, kan en mag gaan. Waar wij laks blijven toekijken is een held iemand die actie onderneemt.

Ingaan tegen het gezag? Is de held dan niet meer dan een hippie, een rebel of zelfs een terrorist? In alle eerlijkheid en simpliciteit... Nee! Het verschil tussen de held en zijn tegenhanger, de slechterik, is namelijk afhankelijk van het oogpunt van de verteller. Men moet namelijk begrijpen dat "goed en slecht" eigenlijk niet bestaat. Want wat zijn de criteria van goed en slecht?


Bijvoorbeeld: Een stad wordt opgeschrikt door een gemaskerde terrorist die er alles aan doet om chaos te creëren. Is de terrorist de held of de slechterik? Dat hangt van het standpunt van de verteller af. In de film V for Vendetta is het de held, in The Dark Knight is het de slechterik...

Onze held bevindt zich dus in een wereld waar hij zich eigenlijk niet thuis voelt, hij wil meer. En dit is de eerste stap uit The Hero's Journey. In deze stap, bekend als de gewone wereld, komt de kijker in de arena waar onze held zal spelen. De leefwereld, wie onze held is en wat hij wil bereiken moet hier aan bod komen.

Natuurlijk wordt onze held op een sympathieke manier geportretteerd, zodat de kijker weet aan wiens zijde hij moet staan. Bijvoorbeeld: De film Wall-E volgt in het begin het kleine robotje een hele dag. Er wordt uitgelegd wat een dag in het leven van Wall-E inhoudt en door middel van kleine situaties weet de kijker wat zijn karakter is en wat hij wil. In dit geval: Hij is speels en naïef en verlangt naar liefde.

Maar dan gebeurt er iets dat de leefwereld ondersteboven zet, onze held zijn wereld staat op het punt te veranderen. Dit is de zogenaamde roep van avontuur. Dit is een reden voor onze held om eventueel op pad te gaan. In de klassieke ridderlegendes is het steevast een prinses in nood. Subliem geschreven films en verhalen gebruiken hiervoor altijd iets zeer subtiels, of net iets wat een enorme schok geeft. Dit evenement staat ook bekend als the inciting incident. Zonder deze actie zou er geen verhaal zijn. Enkele prachtige voorbeelden: In Jaws móet de haai eerst een slachtoffer maken. Als de jonge Elizabeth in Pirates of the Carribean het medaillon niet van de jonge Will Turner steelt, zal de rest van het verhaal niet gebeuren.

Maar onze held is nog altijd maar een karakter met menselijke emoties, met moed maar ook met angst, hij kan dus deze roep nog altijd weigeren. Deze derde stap is dan ook de weigering van de oproep. Hoe kort ook, onze held twijfelt altijd even voor hij in het diepe stapt. Vaak is het zo dat de held dan voor een voldongen feit staat, waardoor hij eigenlijk geen andere keus meer heeft. Net als in onderstaand voorbeeld is dit moment meestal te herkennen aan onze held die onder het gedreun van zijn themesong in de verte staat te kijken. Zo gaat Luke Skywalker in Star Wars pas mee met Obi-Wan Kenobi nadat zijn oom en tante zijn vermoord.


Met Obi-Wan Kenobi komen we bij de volgende stap, de oude, wijze man. Onze held ontmoet iemand die hem meer kan vertellen over de veranderende wereld, waarom de wereld verandert en wat de held precies moet doen. Vaak geeft de oude, wijze man onze held ook een speciaal cadeau wat later van pas kan komen. Bovendien is het in 9 van de 10 gevallen de schuld van de oude, wijze man en moet onze held de boel komen redden. Enkele andere voorbeelden zijn Dumbledore in Harry Potter, Spock en Captain Pike in Star Trek en Gandalf in The Lord of the Rings.

Onze held heeft dus een nieuwe compagnon en samen gaan ze op pad, waarbij ze voorbij de grenzen van de leefwereld trekken. En dit is de vijfde stap, over de drempel gaan. Dit is het moment waarop de held beseft dat hij niet meer in Kansas is. Deze wereld kan mooi zijn, maar vaak is hij ook heel gevaarlijk. Het belangrijkste is dat onze held is er niet vertrouwd mee is en hij voelt zich niet direct op zijn gemak. Voorbeelden: Dorothy komt aan in Oz in The Wizard of Oz, de kantine-scène in Star Wars en het moment dat Neo de echte wereld te zien krijgt in The Matrix.

Vervolgens komen we aan bij het gedeelte waar de held wordt opgeleid door de oude wijze man, hij nieuwe vrienden leert kennen en in aanraking te komt met de slechterik. Deze stap, doorgaans tests, bondgenoten en vijanden genoemd, wordt vaak verweven met de volgende: De aanpak. Onze held is een koppigaard die denkt de lessen van de wijze man al onder de knie te hebben, en samen met zijn nieuwe vriendjes gaat hij achter hetgeen aan waarvoor onze held in de eerste plaats is gekomen. Voorbeelden: Frodo ontmoet het gezelschap en gaat op pad in The Lord of the Rings en in Star Wars krijgt Luke lessen, hij wordt samen met Han Solo en Chewbakka (de nieuwe vrienden) gevangengenomen door het keizerrijk (de slechterikken) en maken ze van de gelenheid gebruik om de prinses te bevrijden (de aanpak).

Onze held slaagt er natuurlijk in om zijn doel te bereiken, maar hij moet een zware tol betalen: Door zijn fout wordt de oude, wijze man buitenspel gezet. Onze held leert om te gaan met de dood en de mindere kanten van de nieuwe wereld en is er kapot van. Deze twee stappen heten de beproeving en de beloning. Onze held onderneemt dus een actie (beproeving) en slaagt hierin (beloning), maar moet het vanaf nu zonder mentor doen. Hij moet op zichzelf leren staan met hetgeen hij van zijn leermeester heeft meegekregen. In vaktermen spreekt men hier vaak over the point of no return. Na dit punt kan de held onmogelijk nog terug naar zijn vroegere leefwereld.


In The Godfather schiet Michael de corrupte commissaris neer (beproeving) uit wraak voor de aanslag op zijn vader (beloning), maar moet uitwijken naar Sicilië (tol). Bruce Wayne kan in Batman Begins de misdaad bestrijden (beloning), maar wil geen beul zijn (beproeving) en keert zich tegen zijn leermeester (tol).

Hierop trekt onze held zich met zijn vrienden en beloning terug, maar de slechterik is natuurlijk ook geen sukkel die bij de pakken blijft zitten. Dus terwijl onze held denkt op zijn lauweren te kunnen rusten, komen de krachten der duisternis samen om onze held uit te dagen. Intussen blijkt dat het met de vrienden toch niet zo goed gaat en ze gaan uiteen. Deze stap heet de terugweg en eindigt altijd met onze held op zijn absolute dieptepunt. Hij is alleen en ziet het niet meer zitten, hij zit dus echt diep in de puree. Enkele voorbeelden: Elizabeth zit gestrand op een verlaten eiland in Pirates of the Caribbean en in The Simpsons staat Homers huwelijk op springen, is zijn zoon volledig van hem vervreemd en gaat men Springfield vernietigen.

Op dat moment komt de slechterik ten tonele om de genadeslag te geven en moet de held alles op alles zetten om zijn vijand te beletten zijn originele leefwereld volledig te vernietigen. Dit is beter bekend als de wederopstanding, waarin onze held alles uit de kast haalt, het ondertussen goedmaakt maakt met zijn vrienden en de slechterik verslaat. Hierin bewijst de held op eigen kracht wat hij waard is, uiteraard met het cadeau van de oude wijze man dat hij eerder heeft gekregen. Voorbeelden zijn alle grote eindstrijden in films als Lord of The Rings, Star Wars, The Matrix en Braveheart. Een subtieler voorbeeld is te vinden in The Godfather, waarin Michael zijn rivalen laat uitmoorden.


Hierna keert de held terug naar huis vol trots en eer en krijgt hij een dikke beloning van het volk wegens bewezen diensten. De held heeft zijn uiteindelijk doel bereikt en deze stap staat ook bekend als de thuiskomst. Zo wordt Maximus herenigd met zijn familie in Gladiator en krijgen Luke en Han medailles in Star Wars.

Uit deze 12 stappen bestaat een klassieke hero's journey. Belangrijk is dus dat onze held voor drie keuzes komt te staan: de start, de beproeving en de climax. Ook interessant is het feit dat de held eerst de slechterik uitdaagt(beproeving) en dan later juist andersom (de verijzenis). Voor de lustige schrijvers onder ons is dit altijd een interessante kapstok. Het is bewezen dat het werkt, maar staar je er niet blind op. Vergeet zelf dus niet de held uit te hangen en tegen het "gezag" in te gaan!