Terwijl ik dit schrijf zitten enkele duizenden mensen alle films uit de Harry Potter reeks te bekijken. Een marathon van zo'n 27 uur, die zal eindigen met de vertoning van het aller-allerlaatste deel. Tijd voor mij, deze film nog niet gezien hebbende, om zowel terug als vooruit te kijken.

Laat me beginnen bij het begin: Joanne Kathleen Rowling, gescheiden en straatarm. Zoals de legende het wil komt het idee voor een serie boeken in een stilstaande trein. De hoofdrol hierin is weggelegd voor een weesjongen die op zijn tiende ontdekt dat zijn ouders zijn vermoord door een tovenaar, dat hij zelf een tovenaar is en magie zal leren gebruiken, dat de persoon die zijn ouders heeft vermoord nog altijd (een soort van) in leven is en tot slot dat hij de enige is die deze zal kunnen verslaan. Als de trein weer verder rijdt staat het hele plan voor de serie, die nog voor voltooiing zou worden verfilmd, op papier.

Na heel wat schrijven en contact met uitgeverijen komt het eerste deel uiteindelijk in de winkel. Met 500 exemplaren is de eerste oplage niet hoog, maar zoals Rowling zelf zegt: "Al had ik er maar twee verkocht, mijn moeder was trots geweest op een schrijfster als dochter".

En hoe het ook gelopen is, de beperkte oplage bleek genoeg voor een succes en al snel verschenen de eerste vertalingen. In Nederland kregen deze een duwtje van De Utrechtse Kinderboekhandel, die zo in de serie gelooft dat kinderen het boek zelfs op proef mogen meenemen. De truuk werkte en al snel was ook Nederland om, net als de rest van de wereld. Zowel bij kinderen als volwassenen, critici en collega-schrijvers vindt de serie gretig aftrek, en mensen die nagenoeg niet lezen begonnen er toch spontaan mee. De culturele en sociale impact is zodoende op dat moment al groot te noemen.


Al tussen de verschijning van het derde en het vierde boek is de hype compleet. Winkels gaan 's nachts open en Rowling reist met een trein door Engeland om haar nieuwste boek, dat steeds alle records breekt, te promoten. Al snel duiken dan ook de eerste geruchten op over een film; zowel het succes van Peter Jacksons The Lord of the Rings als de Potterboeken hebben namelijk laten zien dat er weer interesse is voor fantasy.

Het is uiteindelijk Warner Brothers die met de filmrechten aan de haal gaat. In korte tijd leveren ze het eerste deel af, dat net als de vervolgen een instant succes is. Dit is mede te danken aan het blik aan acteurs dat is open getrokken, welke op afspraak met Rowling vrijwel uitsluitend uit Britse, gelauwerde acteurs bestond. Onder andere Robbie Coltrane, Alan Rickman, Maggie Smith en John Hurt aangevuld met een heleboel tot dan toe redelijk onbekende jonge acteurs zorgen voor een waardig eindproduct.

Uitzondering op de regel van Rowling aangaande Britse acteurs is Zoë Wanamaker, die de rol van sportlerares Madame Hooch vertolkt. Ze is echter zo vergroeid met het Britse koningkrijk dat dat geen naam mag hebben. Haar personage wordt ongemerkt uit de serie gehaald wanneer de actrice echter meer geld wil ontvangen voor het gebruik van haar uiterlijk in de bijbehorende merchandising als videogames en actiefiguren.


Een ander pechmoment volgt wanneer Richard Harris op 72-jarige leeftijd overlijd. Zijn rol van hoofdmeester Dumbledore is niet makkelijk weg te schrijven en na het nodige verdriet onder cast en crew werd er naarstig gezocht naar een opvolger. Even gaat het gerucht dat Ian McKellen, die als Gandalf een vergelijkbare rol in The Lord of the Rings speelde, in de moderne tovenaarswereld zal stappen, maar uiteindelijk werd er gekozen voor Michael Gambon. De gelauwerde acteur heeft de rol een totaal andere invulling gegeven, wat niet tot ieders tevredenheid is. Bovendien werd ook het uiterlijk van de invloedrijke tovenaar aangepast; geen lange baard meer, en geen al te lange kleden.

De film waarin Gambon voor het eerst meedeed, The Prisoner of Azkaban, was overigens ook de eerste die in Nederland de leeftijdskwalificatie 9 mee heeft gekregen. Deze classificatie is speciaal voor de serie bedacht, nadat uit ervaring met de vorige films bleek dat de stap van 6 naar 12 jaar te groot is. Hoewel het aanvankelijk een eenmalig experiment is, wordt de keuring later ook voor andere films gebruikt. In de serie is het overigens wel de enige die deze classificatie heeft gekregen.

Een laatste noemenswaardig verhaal, hoewel er nog genoeg zijn om een boek mee te vullen, is de rechtenkwestie. Zeker in het begin had Warner Brothers hier duidelijk de grootste moeite mee. Dit resulteerde erin dat ze besloten om wereldwijd fansites, waarvan er al snel enkele duizenden bestonden, aan te klagen. Na een luid protest waar ondergetekende nog een klein rolletje in heeft gespeeld bond men in en werden fansites toegestaan. De enige rechtszaken die nu nog plaatsvinden zijn die rondom plagiaat, waar Rowling geregeld van is beschuldigd en soms ook anderen voor aanklaagt. Dit laatste verloopt overigens meer succesvol dan wanneer de schrijfster zelf in het beklaagdenbankje staat.


Ondertussen zat de rest van filmland ook niet stil. Het succes van fantasy trok ook andere studio's aan die naarstig op zoek gingen naar verfilmbare verhalen. Soms verscheen er iets uit de eigen pen, maar vaker werden de rechten op boeken gekocht. Zo verschenen er onder andere verfilmingen van de Narnia Kronieken en Eragon. Geen enkele studio wist echter het grote succes van Potter en The Lord of the Rings te evenaren.

Inmiddels zijn we 10 jaar na de eerste film en 14 jaar na het eerste boek verder. 7 boeken, 3 korte spin-off boeken, 8 films, 1 miljard dollar productiekosten, zo'n 5,6 miljard dollar aan inkomsten, een geschatte waarde van de franchise van 14 miljard Britse pond, 4 regisseurs, heel veel merchandise (waaronder de eerste Lego-blokken verbonden aan een film), reeds aangekondigde 3D re-releases, een oneindige hoeveelheid geruchten, een heus pretpark en een ongekend succes later. Met veel emotie is het laatste deel inmiddels in première gegaan. Zowel makers als publiek hebben het er maar wat moeilijk mee. De spanning stijgt, zal iedereen de film kunnen waarderen? En kunnen makers en publiek elkaar wel missen?

Vooruitkijkend kan het niet anders dan dat ook deze productie weer een succes van jewelste wordt op financieel vlak. Alleen al in de voorverkoop zijn er vele duizenden kaartjes over de toonbank gegaan.

Inhoudelijk wordt het wat lastiger. Gedurende de serie zijn er een hoop wijzigingen gemaakt en is er nog veel meer informatie weggelaten. Dit is zoveel mogelijk gecorrigeerd in de eerste helft van The Deathly Hallows, maar ondanks de belofte dat deel twee getrouw zal zijn moet er nog een hoop worden verteld. Niet alleen vindt er nog een deel van de zoektocht uit het vorige deel plaats, ook moet er een finale-slag worden geleverd. Deze is in het boek bijzonder uitgebreid en het is de vraag hoe de makers dit in de 2,5 uur durende productie hebben weten te stoppen.


Belangrijk is ook de definitieve confrontatie tussen Harry en zijn aartsvijand Voldemort. Deze scène is door Rowling zenuwslopend spannend beschreven, maar door de vele uitleg en een visueel weinig indrukwekkend slot misschien niet helemaal geschikt voor het witte doek. Zeker niet na 10 jaar wachten en 8 films, waarbij maar weer eens duidelijk wordt wat voor verschil er is tussen het bewegende en het geschreven beeld. Zodoende is het de vraag of het originele einde zal worden overgenomen. Het feit dat er maar liefst zeven verschillende versies van zijn opgenomen, waarvan er ook enkele in trailers te zien zijn, bevestigt dat ook de makers daarover twijfelen.

Hoe het ook zij: het zal een bijzonder einde van een bijzonder tijdperk worden. Niet eerder werd er in relatief korte tijd een complete filmserie van dergelijke grootte gemaakt. Het mag dan ook een bijzondere prestatie genoemd worden in de filmwereld, die ongetwijfeld zal worden beloond met verschillende prijzen buiten de BAFTA voor "buitengewone bijdrage aan de Britse film" die al in ontvangst werd genomen. Maar voordat het zover is, mag het publiek eerst aanschouwen wat de makers ervan hebben gemaakt. De eerste reviews zijn goed, hoewel dat ook niet altijd iets wil zeggen. Ik ben benieuwd.