Darren Aronofsky mag door de jaren heen dan wel meer mainstream geworden zijn dan toen hij net begon in het filmwereldje, zijn roots is hij nooit vergeten en dat zie je nog altijd terug in zijn nieuwste werken. Met het adembenemende The Wrestler maakte hij in 2008 veel indruk en hij zorgde er met die film voor dat de carrière van Mickey Rourke weer nieuw leven kreeg. Aanvankelijk zou zijn vechtende personage uit die film samen te zien zijn met een uiterst gedreven ballerina, maar Aronofsky besloot uiteindelijk toch om beide karakters een eigen film te geven. Nu Black Swan dan eindelijk in de bioscoop draait kunnen we terugblikken op de eerdere zorg dat beide verhalen nu misschien teveel op elkaar lijken, maar gelukkig lijkt dit positief uit te pakken voor de filmmaker...

Natalie Portman speelt als Nina Sayers één van de grootste rollen van haar leven, haar dansende personage is één van de beste ballerina's van het New York City ballet die er alles aan doet om de beste te zijn. Deze ogenschijnlijke perfectie vormt echter het grootste struikelblok wanneer meesterchoreograaf Thomas Leroy een hoofdrolspeelster moet uitzoeken voor zijn versie van Het Zwanenmeer. De jonge vrouw weet tot in de puntjes de witte zwaan uit te beelden, maar het lukt haar maar niet om haar duistere evenbeeld neer zetten.


De choreograaf vat dit treffend samen door te stellen dat perfectie niet alleen bestaat uit absolute controle, maar juist ook uit de mogelijkheid tot loslaten. Via diverse psychische én fysieke methodes van twijfelachtige aard probeert hij de duistere kant van Nina boven te laten komen, maar gaandeweg komen we er als kijker achter dat dit zware gevolgen heeft. Een grote drijfveer achter de teneergang van de ballerina is de komst van de aantrekkelijke verleidster en danseres Lily (Mila Kunis), die in bijna alles het tegenovergestelde is van het popje Nina.

Zoals altijd weet Aronofsky zijn verhaal perfect gestructureerd te brengen. De verschrikkelijke transformatie van Nina zien we langzaam maar zeker voor onze eigen ogen gebeuren, waarbij hij continu spiegels in beeld plaatst om ons extra bewust te maken van de dualiteit in het verhaal. Wie het balletstuk van Tsjaikovsky waar het om draait een beetje kent weet bovendien al een beetje welke richting alles opgaat, want eigenlijk is het scenario een uitvergroting van dat stukje kunst zelf.


Alles in de film draait om tegenstellingen, tot aan het zwart-witte appartement van Leroy toe. De confrontatie tussen licht en duister hebben we uiteraard al zo vaak gezien op het witte doek, maar Aronofsky toont zich een ware meester door dit toch op geheel eigen wijze te doen. Als hij op dit niveau door kan blijven gaan zal men in de toekomst net zo lovend terugblikken op zijn carrière als we nu doen op bijvoorbeeld die van Stanley Kubrick.

Hoe goed je verhaal ook is, alles hangt af van de kwaliteit van je hoofdrolspelers, met name bij een emotioneel stuk als we hier te zien krijgen. Wat dat betreft heeft de regisseur na Mickey Rourke alweer zijn meest geschikte hoofdrolspeler geworden, want Natalie Portman speelt haar Nina op fenomenale wijze. Ze weet je als kijker mee te slepen in haar eigen wereld, waarvan we vaak niet eens weten wat er precies gebeurt. Het zijn met name de emotionele scènes waarmee de actrice indruk maakt, en dat zal er in combinatie met haar gedreven voorbereiding voor de rol voor zorgen dat ze over enkele weken de Oscar voor beste actrice in de wacht zal slepen.


Ook de rest van de cast is goed gevonden; Mila Kunis doet precies wat er verwacht wordt van een sexy verleidster, en Vincent Cassel weet goed onder je huid te kruipen met zijn gedrevenheid. De enige mindere factor wat dit betreft is Winona Ryder, die de voor ballet inmiddels te oude Beth Macintyre speelt. Wellicht komt het door het script, maar ze weet niet helemaal over te brengen wat de regisseur voor ogen leek te hebben.

Dat is echter slechts een hele kleine smet op een verder briljant stukje cinema. Net zoals in eigenlijk al zijn films worden de hoofdpersonages in het nieuwste werk van Darren Aronofsky weer gedreven door obsessies, en dit komt op alle fronten terug in het eindresultaat. Het acteerwerk in Black Swan is subliem en Oscarwaardig, het verhaal is indringend en het geheel is prachtig in beeld gebracht. Daarnaast zorgen de geluidseffecten er nog eens extra voor dat je ineenkrimpt in je stoel bij de scènes met elementen van horror. Het zou interessant geweest zijn om te zien hoe een combinatie van deze film met The Wrestler eruit gezien zou hebben, maar de eerdergenoemde zorg dat beide films los teveel op elkaar zouden lijken is gelukkig volledig onterecht. Darren Aronofsky heeft het gewoon weer geflikt.